N.B. Dit artikel is geschreven op basis van GPT3.5. Sinds 14 maart 2023 werkt de betaalde versie van ChatGPT daarnaast ook met het vernieuwde algoritme GPT 4.0.
“Als ik, Napoleon Bonaparte, de slag bij Waterloo nog eens over zou moeten doen (…) had ik de optie overwogen om een wapenstilstand te sluiten, in plaats van te blijven vasthouden aan mijn droom van Europese hegemonie.” Dit citaat komt niet uit 1815, maar uit een chatsessie in 2023. Voor dit interview vroegen wij ChatGPT de rol van Napoleon aan te nemen en onze vragen te beantwoorden. Hierbij ging het gesprek van vragen over militaire strategieën tot aan de romantiek aan het hof: Was zijn huwelijk met Josephine nou ware liefde of gewoon een slimme politieke zet? GPT_Napoleon: “Aan de ene kant was het huwelijk een manier om mijn status en macht te versterken aangezien Josephine een welgestelde weduwe met connecties in hogere kringen was. Aan de andere kant was het ook echt een huwelijk uit liefde”.
Wat is ChatGPT?
Dit ‘interview’ was mogelijk dankzij ChatGPT, sinds eind vorig jaar gratis online beschikbaar. Het taalalgoritme achter ChatGPT is niet de grootste in zijn soort en maker OpenAI had al eerdere versies van zijn GPT-model gepubliceerd. Maar nog niet eerder was een taalmodel zo eenvoudig en gratis beschikbaar voor iedereen die kennis wil maken met de mogelijkheden van artificiële intelligentie (AI). En juist die brede beschikbaarheid maakt een groot verschil. Leek AI enkele maanden geleden nog iets voor programmeurs en wetenschappers, nu is het een middel dat leerlingen gebruiken om in korte tijd hun profielwerkstuk te schrijven.
ChatGPT schrijft namelijk razendsnel goed leesbare teksten in een zeer groot aantal talen, waaronder het Nederlands. Het taalalgoritme is getraind op enorme hoeveelheden tekst van zeer uiteenlopende soorten. Je kan het daarom even gemakkelijk vragen om een sollicitatiebrief gebaseerd op jouw werkervaring, als om een lesplan of een schoolverslag. En het verslag van ChatGPT komt zonder moeite door de plagiaatcontrole, omdat het telkens met een uniek gegenereerde tekst komt, zelfs wanneer je het steeds dezelfde vraag stelt. Er bestaan toepassingen die zeggen deze AI-gegenereerde teksten te kunnen detecteren, zoals GPTZero. Maar in de praktijk zijn die doorgaans niet getraind op Nederlandse teksten en getraind op het opsporen van oudere versies van het GPT-algoritme. Hierdoor zal detectie altijd één stap achter blijven lopen in dit kat-en-muisspel.
Moeten docenten dan nu gaan wanhopen? Nee, dat is ook weer niet nodig. Allereerst omdat ChatGPT (nu) nog een aantal beperkingen kent. En daarnaast omdat het fantastische mogelijkheden biedt, wanneer we bereid zijn het onderwijs op punten een beetje anders inrichten.
Wat kan ChatGPT (nog) niet?
Om met de beperkingen te beginnen: Op het moment van schrijven is ChatGPT online nog vaak slecht bereikbaar. Door de enorme populariteit is het programma soms niet te gebruiken. Voor deze en veel andere beperkingen geldt dat ze vaak tijdelijk zijn, omdat de ChatGPT en andere AI-toepassingen voortdurend doorontwikkelen.
Een ander voorbeeld van zo’n tijdelijke beperking is dat ChatGPT niets weet over de wereld na 2021. OpenAI heeft zijn GPT-algoritme nog niet kunnen trainen met teksten uit 2022 en 2023. Dus wanneer je ChatGPT vraagt naar de redenen voor de invasie van Oekraïne, zal het niet weten dat het Russische leger de Donbas binnen is getrokken. Daarnaast is ChatGPT te benaderen via het internet, maar zoekt het model zelf niets op op het internet. Het algoritme doet voorspellingen welke woorden bij elkaar horen, op basis van de teksten waarmee het getraind is, en maakt daar een logische tekst van. Het lijkt in dit opzicht meer op de spellingssuggesties van het toetsenbord op je telefoon, dan op een werkelijk intelligente gesprekspartner.
Hierdoor geeft ChatGPT ook dikwijls antwoorden die er compleet naast zitten en kan vervolgens niet vertellen waar het zijn informatie vandaan heeft. Als je het vraagt om z’n bronnen dan zal het een prachtige literatuurlijst aanleveren, maar dit zijn niet automatisch de teksten die het gebruikt heeft voor het genereren van zijn antwoord. Ook kunnen er niet-bestaande publicaties bij zitten die het algoritme zelf verzonnen heeft.
Ook heeft OpenAI gelukkig een aantal ethische grenzen gebouwd in het GPT-algoritme. Zo zal ChatGPT geen antwoord geven wanneer je het vraagt hoe je iemand effectief kan pesten. Ook kan je het niet vragen om een fictief gesprek te schrijven tussen Karl Marx en Josef Stalin, omdat hij die laatste als een controversieel figuur beschouwd. Hetzelfde geldt voor bekende nazi’s en de holocaust.
Wat zijn de mogelijkheden voor ons onderwijs?
Waarom zou je als docent ChatGPT nog willen gebruiken, als het zoveel beperkingen heeft? Want wat heb je aan een toepassing die betrouwbare informatie met onbetrouwbare informatie mixt?
Die onbetrouwbaarheid kan ook juist een prachtig startpunt zijn met leerlingen. Zij kunnen als historische factcheckers controleren waar het algoritme de feiten correct weergeeft en waar het zijn antwoorden bij elkaar fantaseert. Dit doet een groot beroep op de onderzoeksvaardigheden en de mediawijsheid van een leerling. Als je dit in de lespraktijk wil brengen, gebruik dan de bijgevoegde werkvorm ‘Chatten met Napoleon’.
Daarnaast is de onbetrouwbaarheid van ChatGPT ook zijn kracht. Het algoritme is niet bezig met of iets feitelijk juist is of niet en komt daardoor met hele creatieve antwoorden. Je kan het daarom historische personages laten spelen of teksten laten schrijven in een specifieke stijl: Hoe zou een rapbattle tussen Julius Caesar en Cleopatra eruit zien? ChatGPT weet het antwoord.
De mogelijkheid om het gesprek aan te gaan, maakt ChatGPT ook tot zo’n interessant hulpmiddel voor het onderwijs. Een leerling kan het programma vragen om begrippen uit te leggen in eenvoudig taalgebruik. Zoek je het verband tussen het humanisme en de renaissance? ChatGPT denkt met je mee. De leerling kan het algoritme ook vragen om bepaalde onderdelen nog extra uit te leggen, wanneer het niet in één keer duidelijk is.
Bij dit type basisvragen weet het programma in begrijpelijke taal snel een antwoord voor je klaar te zetten. En ChatGPT heeft, anders dan een docent, op elk moment tijd voor een 1-op-1 gesprek. Die uitwisseling is waardevol, net zoals een gesprek met een klasgenoot over de lesstof dat zou zijn: De ander is geen expert en maakt soms fouten, maar het gesprek zelf is al leerzaam.
Ten slotte kan je ChatGPT ook vragen om een tekst die je zelf geschreven hebt te controleren op bijvoorbeeld jouw taalgebruik. Misschien heeft het algoritme nog tips om bondiger te formuleren?
De toekomst van tekstalgoritmes in het onderwijs
Ondanks alle voors en tegens is ChatGPT vanaf nu niet meer weg te denken uit het onderwijs. Leerlingen weten inmiddels hun weg goed te vinden naar de online hulpbron en zullen het niet nalaten om het in te zetten voor hun opdrachten. Docenten moeten zich hier van bewust zijn en moeten zoals bij elke transitie zich aanpassen aan de nieuwe werkelijkheid. Deze ontwikkeling stopt namelijk niet. Er wordt gewerkt aan een grote update van het GPT-algoritme en die zou mogelijk nog in 2023 kunnen verschijnen. Daarnaast staan ook de ontwikkeling van algoritmes van andere bedrijven niet stil. En, mocht je op een vrije avond behoefte hebben aan contact, dan kan je altijd een chatgesprek aangaan met Napoleon.
Bij dit artikel hoort de werkvorm Chatten met Napoleon.
Door:
Pim Renou (informatiespecialist educatie bij de HU-bibliotheek)
Pieter Mannak (lerarenopleider geschiedenis bij de HU)
Tips tegengaan misbruik ChatGPT
Tips voor het tegengaan van misbruik van ChatGPT door leerlingen:
1. Gebruik input waar ChatGPT nog niet mee kan omgaan.
Laat leerlingen een foto, video of spotprent analyseren of een bijschrift verzinnen.
2. Wees extra streng op de literatuurlijst en controleer de bronvermelding.
Doe steekproeven: Bestaan de opgegeven bronnen wel echt? Klopt de verwijzing met de locatie in de tekst?
3. Wees alert op Engelse termen en Engelse zinsconstructies in Nederlandse zinnen.
ChatGPT is beter bekend met Engelse teksten dan met Nederlandse en kiest soms voor Engels taalgebruik in een Nederlandse zin.
4. Flip the classroom: Bewaar de theorie voor thuis en laat leerlingen in de klas hun werk maken.
Op deze manier vinden het schrijfwerk en (mondelinge) overhoringen plaats in de klas.
5. Laat leerlingen hun proces inzichtelijk maken met logboeken en eerdere versies.
Laat leerlingen bijvoorbeeld in een cloud-document inleveren zodat je de versiegeschiedenis kan bekijken.
6. Beoordeel het proces en niet slechts één summatief eindproduct.
Zorg dat leerlingen ook al punten kunnen verdienen voor tussenstappen, deelproducten en eerdere versies.
7. Laat leerlingen aangeven of ze AI gebruikt hebben in hun product.
Verplicht dat leerlingen al hun prompts en de antwoorden van ChatGPT inleveren als (digitale) bijlage bij hun product.
(Jan. 2023 op basis van GPT3.5)
Literatuurtips voor ChatGPT
– Zelf ChatGPT gebruiken kan via chat.openai.com
– Joost van Oort ontwikkelde een prachtige werkvorm over het inzetten van ChatGPT in de geschiedenisles.
– NRC publiceerde het artikel ‘Verbieden of juist omarmen, die tekstrobot in het onderwijs‘.
– Hard fork, de techpodcast van de New York Times, heeft twee verdiepende afleveringen over de toekomst van ChatGPT. ‘Can ChatGPT make this podcast‘ & ‘A teacher who loves ChatGPT‘
– Mollick & Mollick schreven een artikel ‘New modes of learning enabled by AI Chatbots’, met suggesties voor toepassingen in het onderwijs.
– Surf heeft een groot aantal bronnen over ChatGPT verzamelt op één pagina. Wil je meer over het onderwerp weten ga dan naar communities.surf.nl/ai-in-education/artikel/chatgpt-verzameling-bronnen
