Beleg van Den Bosch (1629), nieuwskaart als propaganda

Frederik Hendrik verovert ‘s-Hertogenbosch
’s-Hertogenbosch is tijdens de Nederlandse Opstand een vestigingsstad van aanzien. De stad is rijk, strategisch gelegen en moeilijk in te nemen. In 1579 wijst het Bossche bestuur de nieuwe Unie van Utrecht af en kiest het de zijde van de Spaanse koning. Vele protestanten ontvluchten de stad. Prins Maurits probeert Den Bosch vervolgens meerdere keren zonder succes in te nemen. In 1629 probeert de nieuwe stadhouder, prins Frederik Hendrik, het opnieuw.

De Moerasdraak
Het beleg van Den Bosch vereist een enorme inspanning en voorbereiding. Tijdens het Twaalfjarig bestand is de stad voorzien van nieuwe muren. Het voornaamste verdedigingswerk is echter een natuurlijke barrière; de stad is omringd door een moeras. Dit maakt een traditioneel beleg tijdens een groot deel van het jaar bijna onmogelijk. Den Bosch staat daarom ook bekend als ‘de Moerasdraak’.

Een technisch hoogstandje
Toch weet Frederik Hendrik de stad te veroveren. Eerst laat hij door duizenden soldaten en boeren een omsingelingsmuren aanleggen rondom de stad en zijn legerkampen. Die sluiten de stad af van de buitenwereld en beschermen de troepen van de prins tegen aanvallen van buitenaf. Vervolgens laat Frederik Hendrik de nabijgelegen rivieren indammen, zodat hij het moeras met molens kan droogleggen. Hiervoor gebruikt hij dezelfde techniek als bij het inpolderen van een stuk land. Nadat het moeras is verdwenen, leggen de soldaten aanvalsloopgraven aan richting de stad. Die beschermen de soldaten tegen de Bossche kanonnen.
Het resultaat is dat de stad zich overgeeft.


Vele katholieken ontvluchten vervolgens de stad. Het beleg van Den Bosch heeft in totaal nog geen 5 maanden geduurd.

De nieuwskaart als propaganda
Kort na de inname van de stad publiceert Claes Janszoon Visser een nieuwskaart van het beleg. Nieuwskaarten zijn afbeeldingen van belangrijke gebeurtenissen, vaak met een begeleidende tekst. Ze komen rond 1600 in gebruik. In tegenstelling tot kranten, die rond dezelfde tijd in omloop komen, hoef je niet goed te kunnen lezen om een nieuwskaart te begrijpen. Nieuwskaarten worden naast nieuwsvoorziening ook gebruikt voor het verspreiden van propaganda.
De nieuwskaart van Den Bosch is uitzonderlijk gedetailleerd. De kaart is vrij groot: 75cm bij 77 cm. Het beleg staat van dag tot dag beschreven. Een plattegrond toont de stad, de legerkampen, de omsingelingsmuren, de molens, de approches en nog vele andere details. Kleine notities op de plattegrond geven belangrijke gebeurtenissen aan, zoals de inname van een schans (defensief bouwwerk). In ruil voor overgave wordt de stad niet geplunderd en mogen soldaten en katholieken vrij vertrekken. Een enorme stoet verlaat vervolgens de stad. Die vluchtelingenstroom vind je onder aan de kaart. Te zien zijn ruiters, voetsoldaten en vaandeldragers, paarden met kanonnen, de gouverneur met zijn familie en veel kloosterlingen.

Voor meer informatie over de bron en een les via lesssonUp (po) bekijk de link links boven of Beleg van Den Bosch (1629) | Nationaal Archief

Advertentie