Sinds 1588 is Spanje in oorlog met de jonge Republiek der Verenigde Nederlandse gewesten. Spanje wordt oorlogsmoe. Piet Hein heeft in 1628 een Spaanse zilvervloot veroverd, admiraal Tromp verovert in 1639 een Armada. Daarnaast sluit Frankrijk in 1635 een verbond met de Republiek tegen Spanje en woedden tegelijkertijd opstanden in Portugal en Catalonië. Het land biedt de Republiek dan ook gunstige voorwaarden om de oorlog te beëindigen.
Begin van de vredesonderhandelingen
In 1644 wordt in de Duitse stad Munster een vredescongres geopend, waarop als deelnemers de Duitse keizer, Spanje, Frankrijk en Zweden verschijnen. Twee jaar later, in 1646, treedt de Republiek toe tot dit congres. Boeiend is het diplomatieke spel tussen Spanje, Frankrijk en de Republiek. Spanje gunt Frankrijk zo weinig mogelijk en tracht de Republiek voor zich te winnen met allerlei verlokkingen, zoals erfelijke vorstenmacht voor de Oranjes. De Fransen doorzien het spel en bieden de Republiek de stad Antwerpen aan. Met Spanje onderhandelen zij echter inmiddels over de ruil van de Zuidelijke Nederlanden en Catalonië.
De Nederlandse onderhandelaars bereiken al in januari 1646 een wapenstilstand voor twintig jaar en erkenning van de Staatse soevereiniteit. In de overige maanden van dat jaar discussiëren de Staten-Generaal in Nederland over de vredesbepalingen. Terug aan de onderhandelingstafel in Munster bereiken de Republiek en Spanje op 8 januari 1647 een voorlopig vredesakkoord, waarin de status quo in Oost- en West-Indië wordt erkend, alsmede de octrooien van de Verenigde Oostindische Compagnie en de Westindische Compagnie. Na een derde onderhandelingsronde bereiken de Spaanse en Staatse vertegenwoordigers overeenstemming over inhoud en tekst van een vrede tussen beide landen.
Vredesverdrag tussen Spanje en de Republiek
Het vredesverdrag (traktaat) bestaat uit 79 artikelen, waarvan de belangrijkste zijn:
• Spanje erkent de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden als een onafhankelijke staat
• zowel Spanje als de Republiek behoudt de gebieden die men op dat moment bezit: dus zowel in Brabant, Vlaanderen en Limburg als in Oost- en West-Indië
• de Schelde blijft gesloten
• de uitoefening van de rooms-katholieke eredienst wordt niet toegestaan.
Het Nationaal Archief heeft een Nederlandstalige en een Franstalige versie. Beide zijn ondertekend en bezegeld door de afgevaardigden van Spanje en de gewesten van de Republiek.
De plaats van de zegels en handtekeningen geeft de rangorde weer tussen de ondertekenaars. Voor de Republiek tekent eerst de vertegenwoordiger van Gelre, vroeger een hertogdom, en daarna de vertegenwoordigers van Holland en Zeeland, het voormalige graafschap. Op 30 januari 1648 zetten zij hun handtekeningen onder en drukten hun stempels in de zegelwas van het traktaat.
De Spaanse stukken zitten in een kistje, aan de buitenkant met rood fluweel bekleed, voorzien van zilverbeslag en zilverdraad.
Een officiële bezegeling
Beide traktaten worden vervolgens door de koning van Spanje en de Staten-Generaal officieel bekrachtigd (ratificeren). Spanje doet dat zowel in het Spaans als in het Frans. Het Spaanstalige exemplaar van de ratificatie is ondertekend met Yo el Rey (ik de koning), het Franstalige met Philippe. Aan beide stukken hangt een verguld zegel van Filips IV.
Op 15 mei 1648 bekrachtigen de Spaanse en Nederlandse gezanten in de grote zaal van het raadhuis van Munster met hun eed het vredesverdrag. Dit gebeurt met open deuren en onder grote belangstelling van het publiek.
De schilder Gerard ter Borch, is meegereisd naar Munster legt deze bekrachtiging op doek vast. Het schilderij is te zien in het Rijksmuseum, het kistje en de ratifcaties zijn duidelijk te herkennen.

Foto Jan Zweerts
Meer informatie: over Vrede van Munster en LessonUp lessen over de Nederlandse Opstand vind je in de link linksboven.