In de 19e eeuw veroorzaken industrialisatie, bevolkings- en stedengroei sociale problemen. Voor land- en fabrieksarbeiders zijn werkdagen van twaalf uur geen uitzondering. Niet alleen mannen én vrouwen maken lange dagen, ook kinderen doen dat.
In 1874 moet de Kinderwet van Samuel van Houten hier verbetering in brengen. De wet, geïnitieerd door het liberale kamerlid Van Houten, verbiedt fabrieksarbeid voor kinderen onder de twaalf. Zij mogen nog wel thuis en op het veld werken. Oudere kinderen zijn daarmee niet aan werken ontsnapt. De controle op de naleving van de wet is gebrekkig, zodat kinderarbeid in de praktijk nog veel blijft voorkomen. De invoering van de leerplicht in 1901 brengt hier, zo’n vijfentwintig jaar later, pas verbetering in.
Nauwelijks controle
Het Kinderwetje is de eerste sociale wet die in Nederland wordt aangenomen. In de praktijk blijven jonge kinderen in fabrieken werken, omdat er nauwelijks controle is op naleving van de wet.
In 1878 wordt de wet tot Regeling Lager Onderwijs ingevoerd.
Daarin worden voorwaarden gecreëerd voor het lager onderwijs (denk aan schoolgebouwen, leerkrachten etc). De grootte van een klas wordt verlaagd van 70 naar maximaal 40 leerlingen.
Onderzoek naar de staat van het onderwijs
In 1883 en 1884 brengt de overheid in kaart welk onderwijs er in iedere gemeente wordt (hoger, middelbaar en lager onderwijs).
Per gemeente is gemeten hoeveel leerlingen naar hoger, middelbaar en lager onderwijs te gaan. Ga naar het origineel om in te kunnen zoomen. De kaart is in vier delen geknipt: Noord-west, noord-oost, zuid-west en zuid-oost.
Tussen 1885 en 1888 wordt ieder jaar onderzoek gedaan in alle gemeentes van het land naar het percentage kinderen dat niet naar school gaat.
Het percentage kinderen (tussen 6-12 jaar) in elke gemeente van Nederland dat in 1885 géén onderwijs geniet. Ga naar het origineel om de percentages op de kaart goed te kunnen lezen.
Klik op de volgende jaren voor een soortgelijk overzicht in het jaar 1886, 1887 en 1888.
Eind aan kinderarbeid door leerplichtwet
Pas door de invoering van de Leerplichtwet in 1900 komt er echt een einde aan kinderarbeid. Deze wet verplicht kinderen van zes tot twaalf jaar om onderwijs te volgen.
