In de 19e eeuw veroorzaken industrialisatie, bevolkings- en stedengroei sociale problemen. Voor land- en fabrieksarbeiders zijn werkdagen van twaalf uur geen uitzondering. Niet alleen mannen én vrouwen maken lange dagen, ook kinderen doen dat.
In 1874 moet de Kinderwet van Samuel van Houten hier verbetering in brengen. De wet, geïnitieerd door het liberale kamerlid Van Houten, verbiedt fabrieksarbeid voor kinderen onder de twaalf. Zij mogen nog wel thuis en op het veld werken. Oudere kinderen zijn daarmee niet aan werken ontsnapt. De controle op de naleving van de wet is gebrekkig, zodat kinderarbeid in de praktijk nog veel blijft voorkomen. De invoering van de leerplicht in 1901 brengt hier, zo’n vijfentwintig jaar later, pas verbetering in.
Nauwelijks controle
Het Kinderwetje is de eerste sociale wet die in Nederland wordt aangenomen. In de praktijk blijven jonge kinderen in fabrieken werken, omdat er nauwelijks controle is op naleving van de wet. Pas door de invoering van de Leerplichtwet in 1900 komt er echt een einde aan kinderarbeid. Deze wet verplicht kinderen van zes tot twaalf jaar om onderwijs te volgen.
Via een andere wet – de Arbeidswet van 1889 –komt er regelgeving over arbeidstijden.
Kinderen jonger dan twaalf jaar mogen niet meer werken en vrouwelijke arbeiders en kinderen van dertien tot zestien jaar niet langer dan 58 uur per week en tien uur per dag. Ook is het voortaan verboden om op zondag te werken.
Overtuigend bewijs
Als uitvloeisel van deze wet wordt in 1890 de Arbeidsinspectie opgericht. Inspecteurs voeren controles uit in fabrieken en werkplaatsen, en rapporteren daarover. Vanaf ongeveer 1900 – wanneer er handzame camera’s op de markt komen, waarmee sneller kan worden gewerkt – maken de inspecteurs tijdens hun bezoeken ook foto’s. Die vormen naast hun rapportages sterker en overtuigender bewijs van de wantoestanden die ze soms aantreffen.
Hieronder tref je een voorbeeld van een van deze foto’s. Op deze site kan je zelf nog veel andere voorbeelden vinden.
