In 1575, na het ontzet van Leiden, wordt uit naam van Filips II de Universiteit van Leiden opgericht. In de oprichtingsakte staat:
Wij (Filips II) ondervinden dat, door de huidige en langdurige oorlogshandelingen in ons land en in de graafschappen van Holland en
Zeeland, alle goede instellingen ter onderwijzing en stichting van de jeugd in wetenschap en vrije kunsten geheel en al zijn vergeten en nu al enige jaren zijn achtergesteld. Wij ondervinden ook dat de inwoners van deze gebieden, zware onkosten en moeilijkheden vrezen waarin zij en hun kinderen zouden kunnen geraken (…) als zij hun kinderen tot studie of school zouden moeten sturen naar universiteiten in onze andere landen en gewesten, (…) die een religie en uitoefening daarvan hebben, die niet overeenkomt met die van
Holland en Zeeland.
Omdat ook alle onvrede, twist en vijandschap van de hertog van Alva en zijn aanhangers, de vijanden van Holland en Zeeland, (…) niet zo snel opgelost noch weggenomen zullen kunnen worden ten gunste van een ieder, is er langdurig gebrek aan goed onderwijs. (…)
(Daarom) willen wij graag onze stad Leiden met de burgers en inwoners die grote last en nood van de oorlog hebben gehad en dit in alle trouw verdragen hebben, met alle manieren en middelen belonen en bepalen wij, na langdurige onderhandelingen met en op advies van onze lieve neef, ridder van onze orde, prins Willem van Oranje (…), dat in de stad Leiden een vrije openbare school en universiteit wordt opgericht.
In naam van de koning, 5 januari 1575.
