De inschrijving is gesloten!
De inschrijving is gesloten. Mocht je toch nog deel willen nemen aan het Congres, neem dan contact op met Linda van Beek (linda.van.beek@ziggo.nl).
Negende Nationaal Geschiedenisonderwijscongres
Vrijdag 14 maart 2025, Media Parkboulevard 1, 1217 WE Hilversum
Rampen in de geschiedenis
Het Negende Nationaal Geschiedenisonderwijscongres van 2025 staat in het teken van het thema “Rampen in de Geschiedenis.” Rampen hebben door de eeuwen heen een enorme impact gehad op samenlevingen, culturen en het verloop van de geschiedenis. Verwoestende natuurrampen zoals aardbevingen en overstromingen en door de mens veroorzaakte catastrofes zoals industriële rampen hebben diepe sporen nagelaten in de collectieve herinnering en hebben de loop van de geschiedenis bepaald. Tijdens dit congres zullen we onderzoeken hoe deze ingrijpende gebeurtenissen hebben bijgedragen aan de vorming van lokale en nationale identiteiten, hoe samenlevingen reageren op crises en hoe veerkracht en innovatie vaak uit noodzaak worden geboren.
We gaan ons verdiepen in de oorzaken en gevolgen van historische rampen, verschillende perspectieven en interpretaties vergelijken en reflecteren op de rol van toeval en menselijk handelen in de geschiedenis. We verkennen nieuwe benaderingen voor het onderwijzen van deze gebeurtenissen, met aandacht voor innovatieve werkvormen en het gebruik van bronnen in de les.
Keynote Speakers
Lotte Jensen is hoogleraar Nederlandse literatuur- en cultuurgeschiedenis aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze doet onderzoek naar de rol van cultuur bij rampen en identiteitsvorming. Recente boeken van haar hand zijn Napoleons nalatenschap. Sporen in de Nederlandse samenleving (2020), Wij en het water. Een Nederlandse geschiedenis (2022) en Rampen. Een nieuwe geschiedenis van Nederland (2024).
Rampen in de Nederlandse samenleving: vergeten en herinneren.
Rampen zijn bepalend geweest voor de geschiedenis van Nederland. Denk aan de Kerstvloed (1717), de Watersnoodramp (1953) of de vuurwerkramp van Enschede (2000). Deze en andere ‘nationale rampen’ zijn verankerd in ons collectieve geheugen. Andere rampen zijn we helemaal vergeten, maar worden plotseling herontdekt. Hoe kan dat?
Deze lezing gaat in op de vraag hoe rampen de Nederlandse samenleving hebben veranderd en hoe de herinnering aan rampen voortleeft in het heden.
Specifieke aandacht zal er ook zijn voor de rol van rampen bij nationale en regionale identiteitsvorming: ze kunnen verbroederen, maar ook tot polarisatie leiden.
Marguérite Corporaal is hoogleraar Ierse cultuur en letterkunde aan de Radboud Universiteit. Ze leidt het door een NWO-NWA ORC gefinancierde onderzoeksproject Heritages of Hunger (2029-24). Ze is tevens een VICI laureaat en ontving een ERC Starting Grant voor een onderzoek naar de vroegste culturele herinneringen van de Grote Ierse Hongersnood (1845-50). Samen met Ingrid de Zwarte redigeerde ze en droeg ze bij aan de bundel Famines and the Making of Heritage (Routledge, 2024).
Hongersnoden Toen en Nu: Van Lesmethode tot Klaslokaal
In 2019 ging het onderzoeksproject Heritages of Hunger van start, vanuit een samenwerkingsverband tussen onderzoekers aan de Radboud Universiteit, het NIOD en de Universiteit van Wageningen. Eén van de doelstellingen van het onderzoeksteam was om in kaart te brengen hoe hongersnoden uit de moderne Europese geschiedenis vorm kregen en krijgen in het onderwijs— vanuit een breed Trans-Europees perspectief. De onderzoekers bestudeerden oude en hedendaagse tekstboeken, curricula maar gingen ook het klaslokaal in om met geschiedenisdocenten te praten.
De vragen die ze daarbij in kaart wilden brengen waren: welke plek hadden en hebben hongersnoden in onderwijsmateriaal en lesmethoden? Hoe werden en worden hongersnoden hierin gecontextualiseerd en waarom?
Worden geschiedenissen van hongersnood met elkaar vergeleken of in verband gebracht om leerlingen een bredere kijk te geven op thema’s zoals solidariteit, armoede, sociale ongelijkheid en migratie? En wat zien docenten binnen en buiten Europa op dit moment als mogelijkheden om herinneringen aan hongersnood ruimte te geven in bestaande curricula?
Deze lezing gaat in op bevindingen van het onderzoeksteam en welke grote lijnen we daarin kunnen zien. Hierbij zullen hongersnoden in onder meer Ierland, Duitsland, Oekraïne, Spanje en Nederland aan bod komen.
Workshops
- Heritages of hungerr
https://www.ru.nl/en/research/research-projects/heritages-of-hunger
Workshoptitel: Europese hongersnoden: op zoek naar verbinding over de grenzen
Workshopdocenten: dr. Christopher Cusack (chris.cusack@ru.nl) en dr. Lindsay Janssen (lindsay.janssen@ru.nl) (Radboud Universiteit; RU)
Historische hongersnoden worden regelmatig ingezet voor ideologische doeleinden, niet zelden om verdeeldheid te zaaien. Het onderzoeksproject Heritages of Hunger (HoH1) heeft daarentegen juist als doel te laten zien hoe de herinneringen aan Europese hongersnoden ingezet (kunnen) worden om transnationaal verbinding te zoeken. Tot de opbrengsten ervan behoren ook een aantal open access educatieve tools en materialen die gebruikt kunnen worden door docenten en leerlingen in het voortgezet onderwijs. Tijdens deze workshop worden deze geïntroduceerd en gaan we er actief mee aan de slag. Ook zullen deelnemers kennismaken met de HoH repository (een omvangrijke database van primaire materialen), en het online onderwijs- en lesmateriaal en de tentoonstelling dat ontwikkeld is door de projectgroep in samenwerking met maatschappelijke partners.
- Football makes history? Geweld, voetbal, stadionrampen
Verhalen van voetballevens
Jonathan Even-Zohar (Reinwardt Academie) & Andreas Holtberget (EuroClio)
Het leven van voetballers vertelt vele verhalen, waaronder die gevormd door grote maatschappelijke veranderingen. In deze workshop werken we met nieuwe persoonlijke verhalen, verzameld door het Football Makes History-programma. Deze verhalen bieden nieuwe perspectieven op de Europese geschiedenis, op een manier die direct aansluit bij het dagelijks leven van leerlingen. Wanneer leerlingen werken met deze levensverhalen, kunnen ze verbindingen maken met een mix van historische onderwerpen (bijv. industrialisatie en urbanisatie, de opkomst van nationalisme, de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog, globalisering en mondiale conflicten) evenals een breed scala aan thema’s (identiteit, migratie, inclusie). We zullen een op maat gemaakte selectie van inhoud voorbereiden die past binnen de Nederlandse maatschappelijke context. Alle docenten zijn welkom, ook als voetbal helemaal niet binnen hun interessegebied valt.
Deze workshop zal in het Engels worden gegeven.
- Bronnendatabase, een geluk bij lokale rampen
Workshopdocenten: Koos Sikkema, docent Wessel Gansfort en Laurin Thole Vakdidacticus Rijksuniversiteit Groningen.
De geschiedenis is doordrenkt van rampen. In elke regio is wel een ramp van grote of kleine schaal geweest, die doorgaans onderbelicht wordt in het onderwijs. De watersnoodramp van 1953 staat als een paal boven water, maar er zijn veel meer soortgelijke tragedies. Bijna elke kuststreek kent zijn eigen watersnoodramp of dijkdoorbraak. Vergisbombardementen waren er niet alleen in Nijmegen maar ook op veel andere plaatsen. Ook hebben veel plaatsen te maken gehad met bijvoorbeeld grote branden.
Met deze workshop willen we laten zien dat gebeurtenissen in de eigen omgeving een goede toevoeging kunnen zijn aan het curriculum. Dankzij de bronnen die te vinden zijn op de bronnendatabase van de VGN kunnen we steeds meer informatie vinden over lokale gebeurtenissen waaronder rampen. Tijdens deze workshop zullen we verschillende didactieken behandelen die je kunt gebruiken om tijdens je les aandacht te schenken aan lokale rampen en deze te koppelen aan (inter)nationale ontwikkelingen. Daarnaast kun je al tijdens deze workshop aan de slag om van een lokale ramp een succesles te maken!
- Grote geschiedenis werkvormenboek
Workshopdocenten: Daan van Leeuwen, Koen Henskens, Owen Lammertink en Yolande Potjer
Geschiedenis moet je doen! Voor het schoolvak geschiedenis wil je als leraar niet alleen dat leerlingen belangstelling hebben voor het verleden, maar ook dat ze actief aan de slag gaan met de grote hoeveelheid informatie. Met de juiste werkvormen wakker je als docent de nieuwsgierigheid van leerlingen aan. Ook help je het denken over geschiedenis en (historische) vaardigheden ontwikkelen. Tijdens deze workshop ga je actief aan de slag met het uitvoeren van een werkvorm rondom het thema rampen.
- Historisch-geografisch redeneren in de klas: De Uitbarsting van de Tambora
Workshopdocenten: Pieter Mannak is lerarenopleider geschiedenis aan de Hogeschool Utrecht.
Eefje Smit is lerarenopleider aardrijkskunde en onderzoeker aan de Hogeschool Utrecht.
Geschiedenis en aardrijkskunde zijn twee vakken die van oudsher veel samenwerken. Maar wat weten we eigenlijk van elkaar? Waar we bij geschiedenis werken aan historisch besef, werkt aardrijkskunde aan het ontwikkelen van geografisch besef bij leerlingen. Maar hoe doen de geografen dat en wat kunnen wij daarvan leren?
In deze workshop gebruiken we het raamwerk van historisch redeneren om leerlingen na te laten denken over geografische kennis. We bieden een werkvorm aan waarbij historisch-geografisch redeneren in de praktijk komt. Een must voor in de praktijk!
- Beeld & Geluid – Medialogica
Workshopdocent: Yves Eijck. Hij is museumdocent bij Beeld en geluid voor het onderwijsplatform.
Media dienen als gids om greep te krijgen op de werkelijkheid en bepalen dus in belangrijke mate ons beeld van die werkelijkheid. Maar in hoeverre zijn ze een betrouwbare gids? In deze workshop ontdek je hoe mediahypes en publieke opinie tot stand komen en welke rol media en wijzelf daarin spelen. Media kleurt en verkleurt. Media brengt samen en drijft uiteen. Daarom is het essentieel dat zowel leerling als leerkracht begrijpen hoe media werken. Tijdens deze workshop Medialogica laten we zien hoe de werkelijkheid verdrongen kan worden door beelden, met een nieuwe werkelijkheid tot gevolg.
- Catastrofe-cartoons in je les
Workshopdocenten: Saskia de Vries en Jop Euwijk. onderwijsspecialist en conservator
Spotprenten komen al decennialang voor in het geschiedenisonderwijs. Het interpreteren van spotprenten, tegenwoordig ook wel cartoons of mimes genoemd, zet het kritisch denkvermogen van je leerlingen aan. De toon en humor geven handvatten om een gebeurtenis, ramp of catastrofe vanuit verschillende perspectieven te benaderen en de kennis van de actualiteit van je leerlingen te toetsen. Met cartoons en mediafragmenten vertellen we het hele verhaal – klaar voor gebruik in de klas.
- Rondleiding
Altijd al eens een kijkje willen nemen achter de schermen bij Beeld en Geluid? Dit is je kans! Tijdens de rondleiding van ongeveer een uur kom je, onder begeleiding van een ervaren gids, op plekken die voor de gewone bezoeker niet toegankelijk zijn.
